Rojin
Site kurucusu
DEDE KORKUT
Türklerin masalcı dedesi! Türk'ün geleneklerini, göreneklerini, âdetlerini,
inançlarını, başka uluslardan farklarını velhasıl sosyal karakterini
masallarına işleyen, onu günümüze kadar güzel bir üslup içinde yaşatarak
getiren büyük sanatçı!..
Ne doğduğu yıl bellidir, ne de öldüğü yıl... Hatta yaşadığı yüzyıl bile
tartışmalıdır. Masallara karışmış bir masalcıdır Dede Korkut... Ama
canlıdır. Nesre benzeyen şiiri, şiire benzeyen nesriyle bezeli hikâyeleri,
günümüzde yazılanlardan bile daha diri, daha hayata yakındır.
KESİN OLARAK NE ZAMAN YAŞADIĞI BİLİNMEMEKTEDİR
Bazı araştırmacılar, Hz. Peygamberin çağında yaşadığını söylerler ve
eserleri içinde, bu fikirlerini destekleyen bölümler gösterirler. Bazı
araştırmacılar, Uzun Hasan döneminde yaşadığını savunurlar ve eserlerinde,
Uzun Hasan'ın yaptığı savaşları ve savaştığı kavimleri düşüncelerine kanıt
olarak gösterirler. Bazı araştırmacılar da Oğuz Türklerinin masalcı ve
destancısı olduğuna inanır. Bu düşüncede olanlar, bugün elimizde mevcut 12
destan-hikâyesinden, kendi fikirlerini ispat edecek belgeyi bol bol
bulurlar.
Eğer bir sanat eseri, her çağın insanlarının hayatlarına, düşüncelerine
denk düşüyorsa, ölümsüz demektir. Dede Korkut destan-masalları, böylece
gerçek bir sanat eseri olduklarını çağımıza kadar tazeliğini yitirmeden
gelmeleriyle ispatlamışlardır.
Pertev Naili Boratav, Dede Korkut Masalları için İslâm
Ansiklopedisi’ne yazdığı makalede, bu masalların 15. yüzyıla kadar
sözlü aktarmalarla geldiğini ve 15. yüzyılın ikinci yarısında Akkoyunlular
tarafından yazıya geçirildiğini hatırlattıktan sonra, elimizde mevcut
metinlerde iki ayrı dönemin olayları bulunduğunu işaret ediyor.
DEDE KORKUT MASALLARINI BİR AKKOYUNLU OZAN ELE ALMIŞTIR
Oğuz Türklerinin Sir-Derya kuzeyindeki (vatanlarında 9.-11. yüzyıllar
arasında ge-çirdikleri hayatları, bu masal - destanlara yansımıştır. Birde
bu masal - destanlar, yazıya geçirildikleri 15. yüzyılın Akkoyunlu
beyliğinde oluşmuş olayları kapsamaktadır. Dede Korkut masallarının temeli,
Oğuz Türklerinin hayatları üzerine oturtulmuştur ve bu dönemin örf, adet,
gelenek ve yaşayış biçimlerini yansıtır ama aynı gelenek ve görenekleri
yaşayışlarında sürdüren Akkoyunlular, masalları yazılı biçime sokarken,
bazı hikâyeleri, o günlerin olayları üzerine oturtarak adapte
etmişlerdir.
Dede Korkut masallarını kaleme alan Akkoyunlu Ozan, herhalde yüksek bir
edebî bilgiye ve maharete sahipti. Belki kendi düşüncelerini de bu
masallara katarak onları zenginleştirmiş, âdeta yeniden hayata
kavuşturmuştur. Vatikan Kitaplığı’ndaki en eski nüshasında "Korkut
Ata Ağzından, Ozan Aydur" kaydının bulunması bunun kanıtıdır.
Dede Korkut'un hayatı üzerinde kurulmuş bir efsaneye göre, Dede Korkut,
Afrika taraflarında doğmuş, yaşamış ve günün birinde kendisine bir mezar
kazıldığını görmüştür. Ö-lümden kim korkmaz! Dede Korkut da bu mezardan ve
mezar kazıcılarından kurtulmak için diyar diyar kaçmış, her gittiği yerde
mezarını ve kazıcılarını kendisini bekler görünce daha da uzaklara gitmiş
ve sonunda Sir-Derya nehrinin ağzına yakın bir yere gelip hırkasını suya
yatırmış ve burada tam yüz yıl yaşamış.
Bazı önsözlerde, Dede Korkut'un Peygambere elçi gönderildiği yazılıdır. Bu
eklemelerin, Türklerin İslâmiyet’i kabul ettikleri yıllarda yapıldığı
sanılıyor.
DEDE KORKUT'UN GÜNÜMÜZE KADAR 12 HİKAYESİ GELMİŞTİR
Dede Korkut, Oğuz Türklerinin "bilicisi" olarak tanınır. Nitekim kendisi:
"Oğuz halkının başına hayır gelesini, şer gelesini dedim..." diyerek,
söylediği hikmetlerle Oğuz Türklerine yol gösterdiğini açıklıyor ve bir
Şaman olması ihtimalini kuvvetlendiriyor. Şamanlar, aynı zamanda ozan
oluyorlar, geçmiş zamanların hikâyelerini anlatıyorlar, gelecekten haber
veriyorlardı.
Dede Korkut'un günümüze kadar gelen 12 hikâyesi şunlardır:
1 - DERSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN DESTANINI BEYAN EDER HANIM HEY
2 - SALUR KAZAN’IN EVİNİN YAĞMALANDIĞI DESTANI BEYAN EDER
3 - KAM PÜRE’NİN OĞLU BAMSI BEYREK DESTANINI BEYAN EDER HANIM HEY
4 - KAZAN BEY OĞLU URUZ BEY’İN ESİR OLDUĞU DESTANI BEYAN EDER HANIM
HEY
5 - DUHA KOCA OĞLU DELİ DUMRUL DESTANINI BEYAN EDER HANIM HEY
6 - KAZILIK KOCA OĞLU YİGENEK DESTANINI BEYAN EDER HANIM HEY
7 - KANGLI KOCA OĞLU KAN TURALI DESTANINI BEYAN EDER HANIM HEY
8 - BEGİL OĞLU İMRENİN DESTANINI BEYAN EDER
9 - Depe-Göz
10 - Uşun Koca oğlu Zegrek
11 - Salur Kazan'ın tutsak olması.
12 - İç-oğuza, Taş-oğuzun başkaldırması
Bu hikâyelerin 8 tanesi, iç ve dış savaşlara aittir. 2 tanesi aşk
macerasını dile getirir. 2 tanesi de mitolojiktir. Fakat hepsi birden, Türk
dünyasını en gerçek biçimde yansıtır. Üstün bir anlatım gücü, destansı bir
üslup, yaşayan diri bir Türkçe ile Türk soyunun kahramanlığı, uygarlığı,
ahlakı, dinî gelenekleri ve yaşamları dile getirilir. Türk mitolojisinin
kaynağı Dede Korkut masalları, destanlarıdır...
[tarihinde düzeltildi 14/3/2008 Saat 00:22 Yazar Rojin]
____________________
Dört Sey Geri Gelmez Atılan Ok, Söylenen Söz, Kacırılan Fırsat ve Gecen
Zaman .
____________________
Türküler..
Cennet kadar sır, insan kadar zahir.