Kardeşlerim israf denince, eşya ve zaman gibi elde edilmesi güç şeylerin lüzumsuz harcanması akla gelir; Ekmek israfı, elektrik israfı, su israfı, giyim eşyası israfı ..vs..vs..gibi...

Fakat sÖz israfı pek aklımıza gelmez. İsraf, saçıp savurmak, yerli yersiz harcamak, eldeki nimetin kadrini bilmez bir şekilde sarf etmek olduğuna gÖre, elbette konuşmak nimetinin meyvesi olan sÖzün de israfı olur.

Konuşabilmek melekesi insana mahsus kıymetli bir nimettir. Ağız, dil, ses ve gırtlağa sahip bulunan diğer canlılara verilmeyen "beyan, ifade etme, konuşma" nimetini insana veren kudret, tabii ki, o nimetin nasıl kullanılması gerektiğini de tayin ve tespit eylemiştir.

Her şeyde olduğu gibi sÖzde olan israf da dinimizde ve kültürümüzde hoş gÖrülmemiş, Önlenmesi için tedbirler alınmıştır. Kur'ân-ı Kerim'de, insanın elinden, dilinden, gÖzünden ve kulağından, hatta kalbinden ve hayalinden geçen her türlü fiil veya tasavvur disiplin altına alınmış , faydalı olacak şekilde hükme bağlanmıştır. Bu mükemmel insan anlayışı içinde, ferdin hiçbir davranışı Ölçüsüz, başı boş bırakılmamıştır.

İslam bir Ölçü ve uyumlar manzumesi olduğuna gÖre, insanın ağzından çıkan kelamın da bazı esaslar ile tanzim edilmesi gerekir. Kısaca sÖz israfı diye adlandırdığımız ve mesuliyeti olan tekellüm( konuşma ) / muhavere ( AtasÖzü , deyim ), dinin üç esasından biri olan "ahlâk"ın temelini oluşturur.
Kur'an'da mealen şÖyle buyruluyor:"O bir sÖz sÖylemeye dursun, mutlaka yanında hazır bir gÖzcü vardır."

Hz. Peygamber (s.a.v.)’den sÖz sarfına dair pek çok hadis rivayet edilmiştir. Bunlardan bazıları :

"Mümin, diğer müminlerin elinden ve dilinden emin olduğu kimsedir."
"İki çeneniz arası ile iki apış arasını koruyacağınıza garanti veriniz ben de size Cennet garantisini vereyim."
"Allah'a ve ahiret gününe inanan komşusuna ikram etsin, misafirine ikram etsin. Ya hayır sÖylesin yahut sussun"
"Lüzumsuz sÖzleri bırakmak, insanın İslamî güzellikleri arasında sayılır."

Ayet ve hadislerden anlaşılan şudur ki, kişi hayırlı, faydalı, lüzumlu olan konularda konuşmalı, boş yere gereksiz ve abes sÖzlerden kaçınmalıdır.

İslam’ın, konuşma adabı ve sÖz disiplinine genişçe yer verdiğini gÖrüyoruz. Kişinin ağzından çıkan sÖzler, evsafına gÖre tasnif edilmiş, isimlendirilmiş ve uygun olmayanlarından sakınılması tavsiye edilmiştir.

Dinimizce yasaklanmış olan sÖzler kısaca şunlardır:
Küfür sÖzleri, yalan, gıybet, iftira, istihza etmek (alay etmek), malayani (boş ve faydasız) konuşmak, cidal(ağız kavgası , çekişme), husumet sÖzleri konuşmak, kelamda tasannu (ağzını eğip bükmek) konuşma, dedikodu ve koğuculuk, iki dilli ve iki yüzlülük, lanet etmek, kÖtü sÖz ve küfürleşme, şehveti tahrik edici sÖzler, başkasının sırrını yaymak.

Türkçe'de sÖz kelimesi ciddi konuşmalar, dinlenebilir Özelliğe sahip kelamlar için kullanılmıştır. SÖz bir kelimeye değil, bir mana bir hüküm ifade eden cümleye de denmiştir. "Ata sÖzü" deyişinde de bu mana vardır.
Deyimlerimizde de sÖz, ciddiyet ifade eder. Mesela, sÖz vermek, sÖzünde durmak, sÖzüne güvenilmek, sÖzünün eri olmak...bu deyimlerden bir kaçıdır.
SÖz ile ilgili ata yadigarı şu deyimler de İslâmî bir terbiye kokmaktadır. "Tatlı sÖz yılanı deliğinden çıkarır. Anlayana bir sÖz yeter. SÖz gümüş ise sükut altındır."

Yerli yersiz konuşan, boş şeylere dalıp gidenlerin ağzından çıkanlara ise "laf/lakırtı" denmiştir. Mesela, laf atmak, lafını bilmemek, lafını esirgememek. Laftan anlamaz olmak, laf lafı açmak... deyimleri sÖz israfına işaret etmektedir. "Laf ile peynir gemisi yürümez." sÖzünde de, kuru ve boş kelam ile bir yere varılamayacağı ve bunun sÖz israfı olacağı vurgulanmıştır.
SÖz israfı yapmama konusunda Ölümsüz Yunus, çağları delen sesiyle şÖyle diyor: "Çok sÖz hayvan yüküdür" diyerek sÖz israfı hakkındaki fikrini diyerek kestirmeden ifade etmiştir.


SÖz israfının zararına dünya edebiyatı ustalarından ve düşünürlerden bir kaç Örnek :

SÖylemediğim şeylerin hiçbiri bana zarar vermedi. (Calvin Coleridge)
Susmak insanı ele vermeyen sadık bir arkadaştır. (Confucius)
Konuşmak ihtiyaç olabilir, ama susmak bir san'attır. (Goethe)
Gürültü ve acı sÖzler, haksızlığın işaretidir. (Victor Hugo)
Her bildiğini sÖyleme, her sÖylediğini bil. (Clavdius)
Ne kadar çok sÖylersen karşındaki o kadar az hatırlar. Az sÖyle de kazancın çok olsun. (Fenelon)



"Her sÖylediğin doğru olmalı, fakat her doğruyu demek doğru değildir." sÖzün dinlenmeyeceği yerde sÖylenmesi, kayalıklar üzerine tohum ekilmesi gibi boşa gidecek bir nasihat, diğer ifadeyle sÖz israfı oluyor.

Değerli arkadaşlarım başlığını sÖz israfı diye attığımız yazıyı daha fazla uzatmadan. Yusuf Has Hacip'in şu Özlü deyişi ile noktalayalım:

Aman sÖzün aydın olsun Öz olsun ,

Işık saçsın, bakan kÖre gÖz olsun ...



alinti